Davlat siyosatining kon-metallurgiya sanoatiga ta’siri

Rola davlat siyosatining kon-metallurgiya sanoatining rivojlanishidagi roli: soliq imtiyozlari, litsenziyalash, xalqaro hamkorlik

Kon-metallurgiya sanoati har qanday mamlakatning iqtisodiy rivojlanishida muhim rol o’ynaydi. Bu sohaning samarali faoliyat ko’rsatishi va barqaror rivojlanishi ko’p jihatdan davlat siyosatiga bog’liq. Davlat siyosati orqali qabul qilinadigan qarorlar va chora-tadbirlar kon-metallurgiya korxonalarining faoliyatiga katta ta’sir ko’rsatadi. Ushbu maqolada biz davlat siyosatining uch asosiy yo’nalishi – soliq imtiyozlari, litsenziyalash va xalqaro hamkorlik masalalarini ko’rib chiqamiz. Bu yo’nalishlar orqali davlat kon-metallurgiya sanoatini qo’llab-quvvatlaydi, nazorat qiladi va rivojlantiradi. Har bir yo’nalish o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’lib, ular birgalikda sohaning samarali faoliyat yuritishini ta’minlaydi.

Soliq imtiyozlari

Soliq imtiyozlari kon-metallurgiya sanoatini rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega bo’lgan davlat siyosatining bir qismidir. Bu imtiyozlar orqali davlat korxonalarni rag’batlantiradi, ularning moliyaviy yukini kamaytiradi va investitsiyalarni jalb qilishga yordam beradi. Soliq imtiyozlari turli shakllarda bo’lishi mumkin: soliq stavkalarini pasaytirish, soliq ta’tillarini berish, ma’lum xarajatlarni soliq bazasidan chiqarish va boshqalar.

Kon-metallurgiya sanoatini rag’batlantirish uchun davlat tomonidan berilgan soliq imtiyozlari

Davlat kon-metallurgiya sanoatini qo’llab-quvvatlash maqsadida turli xil soliq imtiyozlarini taqdim etadi. Bu imtiyozlar korxonalarning moliyaviy holatini yaxshilash, yangi texnologiyalarni joriy etish va ishlab chiqarish hajmini oshirishga qaratilgan. Quyida kon-metallurgiya sanoatidagi eng keng tarqalgan soliq imtiyozlari keltirilgan:

• Yangi kon ochilganda ma’lum muddat (odatda 3-5 yil) davomida foyda solig’idan to’liq yoki qisman ozod qilish
• Yangi uskunalar va texnologiyalar sotib olish uchun qo’shilgan qiymat solig’ini (QQS) qaytarish
• Geologik qidiruv ishlariga sarflangan mablag’larni soliq bazasidan chiqarish imkoniyati
• Chet el investitsiyalari jalb qilingan loyihalar uchun import bojlarini kamaytirish yoki bekor qilish
• Atrof-muhitni muhofaza qilish va xavfsizlik choralarini ta’minlash uchun sarflangan mablag’larni soliq bazasidan chiqarish

Bu imtiyozlar korxonalarga o’z faoliyatini kengaytirish, zamonaviy texnologiyalarni joriy etish va xalqaro bozorda raqobatbardoshlikni oshirish imkonini beradi.

Soliq imtiyozlarining samaradorligi

Soliq imtiyozlarining samaradorligini baholash murakkab va ko’p qirrali jarayondir. Bu jarayonda bir qator ko’rsatkichlar hisobga olinadi: investitsiyalar hajmi, yangi ish o’rinlari soni, ishlab chiqarish hajmi, eksport ko’rsatkichlari va boshqalar. Tajriba shuni ko’rsatadiki, to’g’ri tanlangan va samarali qo’llanilgan soliq imtiyozlari kon-metallurgiya sanoatining rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Masalan, 2018-2022 yillarda O’zbekistonda kon-metallurgiya sanoatiga berilgan soliq imtiyozlari natijasida soha korxonalariga 2 milliard dollardan ortiq investitsiya jalb qilindi, 10 mingdan ortiq yangi ish o’rinlari yaratildi va eksport hajmi 30% ga oshdi. Biroq, soliq imtiyozlarini berish jarayonida ehtiyotkorlik talab etiladi. Haddan tashqari ko’p imtiyozlar davlat byudjetiga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin. Shuning uchun, imtiyozlarni berish va ularning samaradorligini muntazam ravishda tahlil qilib borish zarur.

Litsenziyalash

Litsenziyalash kon-metallurgiya sanoatida davlat nazoratini ta’minlashning muhim vositasi hisoblanadi. Bu jarayon orqali davlat yer qa’ridan foydalanish huquqini beradi va sohada faoliyat yurituvchi korxonalarning malakasi va imkoniyatlarini baholaydi. Litsenziyalash tizimi orqali davlat tabiiy resurslardan oqilona foydalanishni, ekologik xavfsizlikni ta’minlashni va sohada sog’lom raqobat muhitini yaratishni nazarda tutadi. Litsenziya olish uchun korxonalar ma’lum talablarga javob berishi kerak: moliyaviy barqarorlik, texnik imkoniyatlar, malakali kadrlar, ekologik xavfsizlik choralarini ko’rish va boshqalar. Bu talablar orqali davlat sohada faqat malakali va mas’uliyatli ishtirokchilar faoliyat yuritishini ta’minlaydi.

Kon-metallurgiya sanoatidagi litsenziyalash jarayoni va davlat tomonidan qo’yiladigan talablar

Kon-metallurgiya sanoatida litsenziyalash jarayoni murakkab va ko’p bosqichli jarayon hisoblanadi. Bu jarayon davlat tomonidan qo’yiladigan qat’iy talablar asosida amalga oshiriladi. Quyida litsenziyalash jarayonining asosiy bosqichlari va davlat tomonidan qo’yiladigan talablar keltirilgan:

1. Ariza berish: Korxona tegishli davlat organiga litsenziya olish uchun ariza topshiradi.
2. Hujjatlarni taqdim etish: Korxona o’zining moliyaviy, texnik va kadrlar salohiyatini tasdiqlovchi hujjatlarni taqdim etadi.
3. Texnik-iqtisodiy asoslash: Korxona kon qazish loyihasining texnik-iqtisodiy asoslanishini taqdim etadi.
4. Ekologik ekspertiza: Loyiha ekologik ekspertizadan o’tkaziladi.
5. Davlat komissiyasi tekshiruvi: Davlat komissiyasi korxonaning barcha ko’rsatkichlarini tekshiradi.
6. Qaror qabul qilish: Tekshiruv natijalari asosida litsenziya berish yoki rad etish to’g’risida qaror qabul qilinadi.

Bu talablar va jarayon orqali davlat sohada faqat ishonchli va malakali ishtirokchilar faoliyat yuritishini ta’minlaydi.

Litsenziyalash jarayonini takomillashtirish yo’llari

Litsenziyalash jarayonini takomillashtirish kon-metallurgiya sanoatining samarali rivojlanishi uchun muhim ahamiyatga ega. Bu jarayonni takomillashtirish orqali davlat sohaga yangi investitsiyalarni jalb qilish, innovatsion texnologiyalarni joriy etish va raqobat muhitini yaxshilash imkoniyatiga ega bo’ladi. Litsenziyalash jarayonini takomillashtirishning asosiy yo’nalishlari quyidagilardan iborat: birinchidan, jarayonni soddalashtirib, byurokratik to’siqlarni kamaytirish zarur. Bu maqsadda «yagona darcha» tamoyili asosida ishlaydigan maxsus elektron platforma yaratish mumkin. Ikkinchidan, litsenziya berish mezonlarini yanada aniqlashtirish va shaffoflashtirish lozim. Uchinchidan, litsenziya muddatlarini uzaytirish orqali korxonalarga uzoq muddatli rejalar tuzish imkoniyatini berish kerak. To’rtinchidan, kichik va o’rta korxonalar uchun alohida, soddalashtirilgan litsenziyalash tizimini joriy etish maqsadga muvofiq. Beshinchidan, litsenziya egalari faoliyatini muntazam monitoring qilish tizimini takomillashtirish lozim.

Xalqaro hamkorlik

Kon-metallurgiya sanoatida xalqaro hamkorlik muhim ahamiyatga ega bo’lib, u soha rivojlanishining asosiy omillaridan biri hisoblanadi. Xalqaro hamkorlik orqali mamlakatlar o’zaro tajriba almashadi, zamonaviy texnologiyalarni jalb qiladi va global bozorga chiqish imkoniyatiga ega bo’ladi. Bu hamkorlik turli shakllarda amalga oshirilishi mumkin: qo’shma korxonalar tashkil etish, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish, xalqaro konferensiya va ko’rgazmalarda ishtirok etish, ilmiy-tadqiqot loyihalarini birgalikda amalga oshirish va boshqalar.

Kon-metallurgiya sanoatida xalqaro hamkorlikning ahamiyati va uni rivojlantirish yo’nalishlari

Kon-metallurgiya sanoatida xalqaro hamkorlik bir qator muhim afzalliklarga ega. Bu afzalliklar quyidagilardan iborat:

• Zamonaviy texnologiyalar va innovatsiyalarni jalb qilish imkoniyati
• Xorijiy investitsiyalarni jalb qilish orqali moliyaviy resurslarni ko’paytirish
• Global bozorga chiqish va eksport hajmini oshirish
• Xalqaro tajribani o’rganish va qo’llash imkoniyati
• Kadrlar malakasini oshirish va tajriba almashish

Xalqaro hamkorlikni rivojlantirish uchun quyidagi yo’nalishlar ustida ish olib borish zarur: birinchidan, xorijiy investorlar uchun qulay investitsiya muhitini yaratish kerak. Buning uchun qonunchilikni takomillashtirish, ma’muriy to’siqlarni kamaytirish va investorlar huquqlarini himoya qilish choralarini ko’rish lozim. Ikkinchidan, xalqaro ilmiy-texnik hamkorlikni kuchaytirish zarur. Bu maqsadda xalqaro ilmiy loyihalarni qo’llab-quvvatlash, xorijiy olimlar va mutaxassislarni jalb qilish, xalqaro konferensiya va seminarlar tashkil etish mumkin.

Xalqaro hamkorlikni kengaytirish uchun davlat tomonidan amalga oshiriladigan chora-tadbirlar

Davlat xalqaro hamkorlikni kengaytirish uchun bir qator muhim chora-tadbirlarni amalga oshirishi zarur. Bu chora-tadbirlar quyidagilarni o’z ichiga oladi:

1. Xalqaro shartnomalar va bitimlar tuzish: Davlat boshqa mamlakatlar bilan kon-metallurgiya sohasida hamkorlik to’g’risida ikki tomonlama va ko’p tomonlama shartnomalar tuzishi kerak.
2. Investitsiya muhitini yaxshilash: Xorijiy investorlar uchun qulay sharoitlar yaratish, soliq imtiyozlari berish, ma’muriy to’siqlarni kamaytirish lozim
3. Innovatsion hamkorlikni rag’batlantirish: Ilmiy-tadqiqot markazlari va xorijiy kompaniyalar o’rtasidagi hamkorlikni qo’llab-quvvatlash, innovatsion loyihalarni moliyalashtirish mexanizmlarini yaratish kerak.
4. Xalqaro standartlarni joriy etishni qo’llab-quvvatlash: Mahalliy korxonalarga xalqaro sifat va xavfsizlik standartlarini joriy etishda yordam berish, sertifikatlashtirish jarayonlarini soddalashtirish lozim.

Bu chora-tadbirlar kompleks ravishda amalga oshirilganda, kon-metallurgiya sohasidagi xalqaro hamkorlik sezilarli darajada kengayishi va chuqurlashishi mumkin. Natijada, soha rivojlanishi uchun yangi imkoniyatlar ochiladi, innovatsion texnologiyalar joriy etiladi va mahalliy korxonalarning global bozordagi mavqei mustahkamlanadi.

Xalqaro forum va konferensiyalar tashkil etish: Davlat muntazam ravishda xalqaro darajadagi tadbirlarni o’tkazib, xorijiy sheriklar va investorlarni jalb qilishi kerak.Kadrlar tayyorlash dasturlarini rivojlantirish: Xorijiy universitetlar va kompaniyalar bilan hamkorlikda mutaxassislar tayyorlash va malaka oshirish dasturlarini yo’lga qo’yish zarur.Eksportni qo’llab-quvvatlash: Mahalliy kon-metallurgiya mahsulotlarini xorijiy bozorlarga olib chiqishda davlat yordamini kuchaytirish, eksport krediti va sug’urta xizmatlarini taqdim etish lozim.